Od Zakładowego Domu Kultury HiL do Ośrodka Kultury im. C. K. Norwida
Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida w Krakowie funkcjonował pierwotnie jako Zakładowy Dom Kultury Huty im. Lenina (ZDK HiL). Nazwa ZDK do 1990 r. zmieniała się podobnie jak kolejne oficjalne nazwy nowohuckiego kombinatu metalurgicznego: Huta im. Lenina, Kombinat Huta im. Lenina, Kombinat Metalurgiczny Huta im. Lenina.
Historia placówki założonej przez Związki Zawodowe Hutników sięga początków lat 50. XX wieku. Pierwszego wpisu do księgi inwentarzowej Biblioteki Ośrodka dokonano 2 grudnia 1950 r. W 1953 r. powstała Hutnicza Orkiestra Dęta, a także Zespół Pieśni i Tańca „Nowa Huta”, który swoją salę prób miał w budynku garażowym na os. C-2 Południe, czyli w dzisiejszej ARTzonie (os. Górali 4). Za oficjalną datę powstania instytucji przyjęto jednak 21 lipca 1955 r., kiedy różne dotychczas rozproszone aktywności połączono pod jednym oficjalnym szyldem. Pierwszą lokalizacją ZDK był Dom Młodego Robotnika przy ul. Bulwarowej. W 1957 r. główną siedzibą instytucji została część budynku w os. Górali 5, zaadaptowana z pomieszczeń hotelowych Domu Młodego Hutnika, który funkcjonował w tym miejscu od 8 listopada 1952 r. W 1958 r. działało już Kino Sfinks – najpierw prowadzone przez Zjednoczone Przedsiębiorstwa Rozrywkowe, a od 1985 r. funkcjonujące w strukturze ZDK.
W kolejnych latach działalność ZDK rozwijała się i prowadzona była w różnych oddziałach – m.in. Domu Młodego Robotnika (os. Stalowe 16a), Ognisku Młodych ZMS (os. Młodości 1), Ognisku Dziecięcym i Klubie Seniora (os. Na Skarpie 64), Zespole Pracowni Plastycznych (os. Willowe 16 i 17). Na os. Górali 23 najpierw działało Ognisko Muzyczno-Choreograficzne i Teatr Lalki Widzimisię, a potem Dom Kombatanta i Klub Związku Bojowników o Wolność i Demokrację wraz z otwartym w 1970 r. Muzeum Czynu Zbrojnego, prowadzonym przez weteranów wojennych. Najpóźniej otwartymi lokalizacjami były Klub Śródpole w hotelu robotniczym na Wzgórzach Krzesławickich (os. Na Wzgórzach 17a) i Klub Kuźnia w Mistrzejowicach (os. Złotego Wieku 14), działający od 1974 r. Instytucja ponadto nadal opiekowała się biblioteką oraz punktami bibliotecznymi, jak również świetlicami, które funkcjonowały w hotelach robotniczych i na terenie kombinatu. Działalność prowadzono dodatkowo w hali widowiskowo-sportowej (tzw. hali garaży) kombinatu metalurgicznego i sali teatralnej w budynku S Centrum Administracyjnego Huty im. Lenina.
Zakładowy Dom Kultury był prężnie działającą instytucją kultury. Ze względu na przyzakładowy charakter instytucji, oferta adresowana była głównie do pracowników kombinatu, ale placówka pełniła także funkcje środowiskowe. Wśród różnych bogatych form działalności prowadzonych przez nią na przestrzeni lat znajdowały się m.in.: Zespół Pieśni i Tańca „Nowa Huta”, Orkiestra Dęta HiL, Teatr Lalki Widzimisię, Młodzieżowa Estrada Poetycka, Galeria Rytm, Kino Sfinks wraz z Dyskusyjnym Klubem Filmowym „Kropka”, Nowohucki Jazz Klub, Poradnia Urządzania Wnętrz Mieszkalnych, Klub Fotografików Amatorów, Amatorski Klub Filmowy „Nowa Huta”, kilkadziesiąt amatorskich zespołów artystycznych, zespoły muzyczne, ogniska plastyczne, konkursy piosenkarskie, koncerty, wystawy, biblioteka, wieczorowe studium estetyki z klubami teatru, książki, sztuki i muzyki, studium wiedzy, kluby miłośników teatru i radiotelewizyjny, cykl wykładów dla rodziców o wychowywaniu dzieci, wieczory poetyckie, nauka gry na instrumentach, kursy dokształcające i języków obcych czy wreszcie popularne Olimpiady Kulturalne Pracowników HiL od 1962 r. i Olimpiady Kulturalne Hoteli Robotniczych od 1964 r.
W efekcie przeobrażeń politycznych, społecznych i gospodarczych na przełomie lat 80. i 90. XX w. ograniczono strukturę ZDK, likwidując m.in. niektóre filie. W 1983 r. przekazano część dorobku artystycznego wraz z kadrą instruktorów i animatorów kultury do nowo otwartego Nowohuckiego Centrum Kultury (NCK), dając podstawę do jego optymalnego rozwoju. Do NCK trafiły m.in. Zespół Pieśni i Tańca „Nowa Huta”, Zespół Góralski „Hamernik”, Klub Fotografików Amatorów czy księgozbiór biblioteki Ogniska Młodych ZMS z os. Młodości. Pomimo tych przemian w 1987 r. placówka została oceniona jako najlepszy Zakładowy Dom Kultury w kraju, zdobywając I miejsce oraz Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za nowatorską koncepcję programową. W 1990 r., wraz ze zmianą patrona kombinatu, ZDK przekształcony został w Ośrodek Kultury Huty im. Tadeusza Sendzimira (HTS). Tymczasem w 1992 r w strukturze Ośrodka rozpoczęła działalność nowatorska Pracownia Animacji Ekologicznej funkcjonująca dziś.
Od początku lat 90. XX w. rozważano powołanie fundacji prowadzącej Ośrodek, a finansowanej przez miasto i hutę. Ostatecznie jednak poparcie sił społecznych, politycznych i administracyjnych zyskała wypracowana przez animatorów kultury koncepcja przekazania Ośrodka Kultury HTS miastu. 26 maja 1994 r. Rada Miasta Krakowa zdecydowała o przejęciu Ośrodka od 1 stycznia 1995 r. i powołaniu Ośrodka Kultury im. Cypriana Kamila Norwida w Krakowie jako samorządowej instytucji kultury. Od tego czasu instytucja rozpoczęła kolejny etap w swojej historii, kontynuując działalność w strukturze miejskich instytucji kultury. Zyskała też nowego patrona: Cypriana Kamila Norwida – poetę, myśliciela, SZTUKMISTRZA. Na mocy zawartego pomiędzy HTS i Gminą Kraków porozumienia, huta i miasto przez pierwsze trzy lata współfinansowały jej działalność solidarnie po połowie, co było precedensowym rozwiązaniem w skali kraju (tzw. partnerstwo publiczno-prywatne).
Instytucją do 1995 r. kierowali: Stanisław Balewicz, Zdzisław Datko, Władysław Wolak, Eugeniusz Ryłko, Henryk Kazimierczak, Mieczysław Jedynak, Jan Żabicki, Władysław Konieczny, Danuta Szymońska, Wiesława Wykurz.
W 2004 r. Ośrodek Kultury im. C. K. Norwida zainicjował powstanie Partnerstwa Inicjatyw Nowohuckich i został liderem projektu „Nowa Huta – Nowa Szansa”, promującego przedsiębiorczość i gospodarkę społeczną w sektorze czasu wolnego i kreatywnym. Przedsięwzięcie to realizowano w latach 2005-2008 ze środków Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL z kilkunastoma partnerami lokalnymi i zagranicznymi. W efekcie powstało 11 manufaktur integracyjnych o charakterze społeczno-gospodarczym, zatrudniających kilkadziesiąt dotychczas bezrobotnych osób. Najbardziej znaczącą z inicjatyw było powstanie w Parku Lotników Polskich Ogrodu Doświadczeń im. Stanisława Lema, prezentującego w sposób interaktywny zjawiska fizyczne. Ogród po zakończeniu projektu „Nowa Huta – Nowa Szansa” został włączony do Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie i w jego strukturze funkcjonuje do dziś.
W 2010 r. Ośrodek Kultury im. C. K. Norwida jako jeden z partnerów zainicjował międzynarodowy projekt „ReNewTown. New post-socalist city: competitive and attractive” („ReNewTown: Odnowione postsocjalistyczne miasto: konkurencyjne i atrakcyjne”). Przedsięwzięcie prowadzono latach 2011-2014 w ramach Programu dla Europy Środkowej finansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a jego liderem był Instytut Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. W trakcie projektu opracowywano strategie zrównoważonego rozwoju miast postsocjalistycznych. Jako działanie pilotażowe w Nowej Hucie w 2010 r. zainicjowano powstanie ARTzony, która rozpoczęła działalność w dawnej Sali Tańca (os. Górali 4) w 2011 r. Na modernizację i remont obiektu przez pięć kolejnych lat (2013-2017) sukcesywnie pozyskiwano środki z programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Infrastruktura kultury” i „Infrastruktura domów kultury”.
W 2016 r. dzięki dofinansowaniu ze środków Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej Kino Studyjne Sfinks wzbogaciło się o nową salę kameralną – Mały Metraż. W 2018 r. otwarto Galerię Huta Sztuki wraz z nowoczesną przestrzenią wystawienniczą, prezentującą zbiory Ośrodka z lat 1950-1970: socrealizm, malarstwo materii, grafikę artystyczną i prace Grupy Nowohuckiej. W 2018 r. powstały też Pracownia Wolontariatu oraz Pracownia Dziedzictwa i Tożsamości Nowej Huty, która funkcjonowała do 2019 r. W 2020 r. utworzono Nowohuckie Laboratorium Dziedzictwa oraz Pracownię Praktyk Edukacyjnych i Rozwojowych – Przestrzeń Inspiracji.
Ośrodek Kultury im. C. K. Norwida jest laureatem licznych nagród i wyróżnień. Wielokrotnie otrzymywał certyfikaty „Miejsca przyjaznego maluchom”, „Miejsca przyjaznego seniorom”, „Miejsca przyjaznego czytaniu w Małopolsce – Strefy Wolnego Czytania” czy nagrody w konkursie „Słoneczniki”. Ogród Doświadczeń im. Stanisława Lema, którego Ośrodek był pomysłodawcą i realizatorem w ramach projektu „Nowa Huta – Nowa Szansa”, w 2007 r. otrzymał Nagrodę Główną w Konkursie Ministra Rozwoju Regionalnego „Polska Pięknieje – 7 Cudów Unijnych Funduszy” (kategoria: obiekt turystyczny/gastronomiczny). Działania Ośrodka na rzecz Krakowa i Nowej Huty w sferze poprawy estetyki i funkcjonalności miasta zostały docenione i nagrodzone w 2009 r. wyróżnieniem Laur Rewitalizacji przyznanym przez Stowarzyszenie Forum Rewitalizacji. W 2009 r. za wkład w upowszechnianie twórczości Cypriana Kamila Norwida Ośrodek otrzymał Medal Norwidowski od Fundacji Norwidowskiej działającej przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz nagrodę specjalną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za działania w tym zakresie, a w 2011 r. Scena Młodzieżowa – grupa teatralna działająca przy Ośrodku – otrzymała Nagrodę Specjalną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt 15-letniej działalności w upowszechnianiu twórczości Cypriana Kamila Norwida. W 2010 r. Ośrodek został uhonorowany Nagrodą Specjalną Dyrektora Artystycznego XVI Ogólnopolskiego Niezależnego Przeglądu Form Dokumentalnych NURT 2010 za realizację Nowohuckiej Kroniki Filmowej. Dyskusyjny Klub Filmowy „Kropka” prowadzony przez Kino Studyjne Sfinks Ośrodka w 2021 r. otrzymał Nagrodę Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej dla najlepszego Dyskusyjnego Klubu Filmowego w kraju podczas 46. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.
W latach 1995-2007 dyrektorem Ośrodka im. C. K. Norwida była Danuta Szymońska, a od 2008 do września 2022 roku funkcję tę pełniła Anna Wiszniewska. Od 1 października 2022 nowym dyrektorem instytucji jest dr Jarosław Klaś.